Napels

PollekeColumn

Een onopvallend poortje in een onopvallend eeuwenoude gevel. Erachter een lange trap die leidt naar een ruime binnenplaats, overwelfd met de geur van citroenbomen rond Pasen. Een licht grijzende ober met strik glijdt van tafel naar tafel, tussen de vingers van beide handen een tros wijnglazen. Bij het begin van zijn ronde minstens twintig in totaal. Aan elke met zorg gedekte tafel laat hij er behendig en met zonnige zwier enkele vantussen glijden. Het zijn de opgeblonken kelken van zijn gastvrijheid, klankschalen van vertier, vergaarbakken van vibrerende herinneringen die een hele avond gevuld en geledigd en weer gevuld en ook weer geledigd zullen worden. Met argumenten, tegenargumenten en vast ook wel wat gefluisterde liefdesverklaringen. Om uiteindelijk uitgeput in de vergetele roes van de nacht over te lopen. Elke avond opnieuw, behalve maandag.

>> Klik op de titel voor deze tekst (uit de reeks ‘Woord verklaard’, 1oo% EXPO)

Een orgie van kleur // Herman Diels

PollekeAankondiging, Beschouwing, Expo, Over kunstenaars

Kunstcriticus Marcel Duchateau omschreef de schilderkunst van Herman Diels ooit als een peinture pure. Volgens Duchateau werd in het oeuvre van deze Kempenzoon ‘de kloof overbrugd tussen figuratief en abstract, zonder de intensiteit van de “peinture pure” prijs te geven’. Kortom: Diels’ zuivere schilderkunst was bovenal een poging om het pionierswerk van de eerste generatie abstracten na de Eerste Wereldoorlog te verzoenen met een figuratieve traditie. Toch kreeg Diels nooit een volwaardige plaats in de artistieke canon. Onterecht. Zo blijkt uit een voortreffelijke tentoonstelling in het Art Center Hugo Voeten in het najaar van 2017. Naar aanleiding hiervan schreef Dennis een korte beschouwing over Diels voor 1oo% EXPO.

>> Klik op de titel voor het artikel

 

Kunst tegen het vergeten // The Art of War

PollekeAankondiging, Expo, Longread, Maatschappelijk, Modernisme

November 1914. De 21-jarige Georg Ehrenfried Gross biedt zich als infanterist aan bij het Duitse leger. Hij is een uitgesproken tegenstander van de oorlog, maar hoopt door zich vrijwillig te melden, niet naar het front te moeten. Het loopt anders. Gross, die na een operatie al snel ongeschikt voor de dienst was verklaard, wordt in januari 1917 uit ziekteverlof teruggeroepen. Nauwelijks een dag later wordt hij wegens angstaanvallen en een zware depressie opgenomen in een hospitaal, vervolgens overgebracht naar een psychiatrische instelling. Dood en verderf zouden nooit meer wijken uit het werk van de kunstenaar die al in 1916 zijn naam had veranderd in het internationaler ogende George Grosz. Ook na de Grote Oorlog blijft hij in een niets ontziend realisme de wantoestanden hekelen die zowel een duurzame vrede als sociale gelijkheid in de weg staan.

>> Klik op de titel voor het volledige artikel

Activisme

PollekeColumn

‘Het creatief vermogen schuilt in de ruimte, de bouwstof in de aarde.’ Met de jaren herken ik in de hanenpoten van mijn vader steeds vaker sporen. Kriskras verspreid over vodjes papier benoemen ze denkbeelden die hij in hout en steen wist vrij te kappen, bij te schaven, te polijsten. Tot ze even afgetekend als zachtaardig vorm gaven aan een onwankelbaar geloof, door de schroeiplekken van een wereldbrand nog scherper omlijnd. Een geestrijk levenselixer voor wie wil zoeken. Naar onbegrensde schoonheid. In zijn ogen en handen de essentie van een mensenleven.

>> Klik op de titel voor de volledige tekst 

Walden // De honderdste verjaardag van de moderne -ismen, 1917-2o17

PollekeEditie te koop

De honderdste verjaardag van de moderne -ismen, 1917-2o17

55 x 73 cm // zeefdruk op 75 exemplaren, ter gelegenheid van de expo ‘Dynamieker, ultramodernist, denkend kunstenaar. De experimentele jaren van Floris Jespers’ (26.o9-11.11.2o17) // gesigneerd

 € 2o

Piet Mondriaan is anno 2o17 een gecanoniseerd kunstenaar. Salonfähig zelfs. Zowat elke museumshop verkoopt reproducties van zijn werken. Honderd jaar geleden was dat anders. Tussen november 1916 en juni 1917 vochten traditionalisten en zogenaamde ultramodernen een moddergevecht uit in Antwerpse dag- en weekbladen. De aanleiding: een tentoonstelling van de gebroeders Floris en Oscar Jespers, gevolgd door een expo van Paul Joostens. En een compositie van Mondriaan. Want de oude garde had de jongeren – en met name ‘Heer P.V.O.’ – gevraagd om duidelijk te maken wat dat ‘aanstellerige’ spel met lijn en kleur nu precies te betekenen had.

In het debat over de schok die de nieuwe kunststromingen teweegbrachten, was het wederzijdse onbegrip groot. In deze tekstcompositie, een gezeefdrukte editie op 75 genummerde exemplaren, brengt Walden woord en weerwoord voor u in kaart. Op de horizontale as komen de behoudsgezinde critici aan het woord, op de verticale as de vernieuwingsgezinde jeugd. In wat volgt wordt de woordenwisseling in chronologische volgorde gecontextualiseerd.

Uiteindelijk was het Paul van Ostaijen die de traditionalisten de mond snoerde. Een adept van Mondriaan en De Stijl was zot Polleken niet en hij zou het ook nooit worden. Wel wilde hij de eigenheid van de Antwerpse ultramodernen bewaken. Door Floris en Oscar Jespers, Jos. Léonard en Paul Joostens te typeren als denkende kunstenaars. In juni 1917 stond Van Ostaijens scherpslijperij helemaal op punt. Voortaan zou zijn Antwerpse tegenbeweging faam verwerven als die van de dynamiekers.

 

 

 

 

Maarten Inghels & Walden // KUIF

PollekeEditie te koop

Maarten Inghels & Walden // KUIF // 2o17 // 55 x 73 cm

zeefdruk op 75 exemplaren, ter gelegenheid van de expo ‘Dynamieker, ultramodernist, denkend kunstenaar. De experimentele jaren van Floris Jespers’ (26.o9-11.11.2o17) // gesigneerd

€ 2o

Had in 1917 de titel van stadsdichter al bestaan, Paul van Ostaijen was er de geknipte kandidaat voor geweest. De jonge Antwerpse dichter en kunstcriticus had een jaar eerder zijn debuut gemaakt in de Nederlandse letteren, en dat was niet onopgemerkt gebleven. Met Music-hall had Van Ostaijen zich gepositioneerd als een eigentijdse kunstenaar. De bundel kan worden gezien als een eerste poging om de stad – en daarmee meteen ook de moderne tijd – te introduceren in een Vlaamse cultuur die zich tot dusver, onder invloed van de Vlaamse Beweging, vooral had toegespitst op een ietwat romantisch cultiveren van de zogenaamd door de moderniteit onaangeroerde moedergrond.

KUIF

In 2017 schreef Antwerps stadsdichter Maarten Inghels het gedicht KUIF bij het pas door Walden ontdekte portret van Paul van Ostaijen, gemaakt door zijn goede vriend Floris Jespers. De tekst werd opgenomen in een gezeefdrukte editie van dit portret, in een gesigneerde oplage van 75 exemplaren.

Van Ostaijen kwam vaak in het atelier van Flor. Alleen al in de jaren 1917-1918 zijn zijn bezoeken minstens drie keer fotografisch vastgelegd. ‘Telkens draagt de dichter zijn scheiding naar rechts, zoals op vrijwel alle foto’s voor de Berlijnse periode. Vanaf die tijd begon hij zijn haar naar achteren te kammen. Toch is er een korte periode geweest dat Van Ostaijen geprobeerd moet hebben het over een andere boeg te gooien. Toen hij eind 1917, begin 1918 poseerde voor Prosper de Troyer registreerde ook deze schilder een scheiding naar links.’

Portret

Met dit portret vereeuwigt Floris Jespers meteen ook de uitvinding van de historische avant-garde in Vlaanderen op papier. De Antwerpse dichter en kunstcriticus had zich in 1917 immers tot de geestelijke leider van een Vlaamse voorhoede gekroond. Van Ostaijen was zonder meer het verst doorgestoten in zijn verkenning van fauvisme, futurisme, expressionisme en kubisme. De dandyeske dichter wordt door Jespers geportretteerd als ‘een denkend kunstenaar’. Aan tafel zit een vastberaden jonge schrijver die Vlaanderen met zijn kennis over de moderne tegenbewegingen wil gidsen naar een nieuwe cultuur. Jespers verwezenlijkt in dit portret wat Paul van Ostaijen in 1917 aan zijn artistieke discipelen voorschreef: het overdrijven van de essentiële eigenschap en het afzweren van een gedetailleerde uitwerking.

Meer over dit portret in deze uitgave van het Paul van Ostaijen Genootschap, eveneens te verkrijgen bij Walden.

 

 

Paul Van Ostaijen Genootschap & Walden // Het portret van Polleke

PollekeEditie te koop

Het Paul van Ostaijengenootschap en Walden slaan de handen in elkaar voor een publicatie bij het door Walden ontdekte portret van de dichter door Floris Jespers uit 1917.

De uitgave bevat bijdragen van Van Ostaijenbiograaf Matthijs de Ridder over het ‘Portret van de artiest als denkend kunstenaar’ en Walden over ‘De honderdste verjaardag van de moderne -ismen, 1917-2o17’.

 

Paul van Ostaijengenootschap & Walden // Hoort, hoort, Floris Jespers heeft een portret van Paul van Ostaijen getekend //

2o17 // 2o pagina’s // € 1o

Brueghel en de moderniteit, 19oo-193o

PollekeBeschouwing, Longread, Over kunstenaars

De schilderkunst van Pieter Bruegel de Oude is werelderfgoed. Maar de oude meester heeft ook zijn stempel gedrukt op de schilderkunst uit onze contreien en op die manier mee vorm gegeven aan bepaalde aspecten van de zogenaamde ‘Vlaamse identiteit’. Centraal in dit essay staat de vraag of er zoiets bestaat als ‘onze Bruegel’? Die discussie werd fel gevoerd tijdens het eerste kwart van de 20ste eeuw toen een generatie Vlaamse schrijvers en kunstcritici debatteerden over de Vlaamse eigenheid in een snel veranderend Europa. Door in te zoomen op die discussie wil ik een perspectief aanreiken op de receptiegeschiedenis van de Vlaamse oude meester om vervolgens na te gaan in welke mate die nog bruikbaar is als ijkpunt voor Bruegels artistieke Nachleben in onze tijd.

>> Klik op de titel om door te gaan naar het artikel, geschreven voor ‘Hoge Horizon’, een expo van kunstenaarsinitiatief Voorkamer i.s.m. het KMSKA en de Stedelijke Musea Lier in 2014-15.

Een Vlaamse Picasso // René Guiette

PollekeBeschouwing, Expo, Over kunstenaars

 

René Guiette was een artistieke duizendpoot en een zonderling in het Vlaamse culturele landschap. Hij volgde de ontwikkeling van de moderne kunst tussen 1920 en 1970 op de voet. Van expressionisme en kubisme tot materie- en zeroschilderkunst. Het snelle tempo waarin de moderne stijlbewegingen zich in zijn werk afwisselen, maakt Guiette tot een soort Vlaamse Picasso. Ook op het architecturale terrein had de artiest het oog van een fijnproever. De woning Guiette staat sinds de zomer van 2016 op de Unesco-werelderfgoedlijst. Naar aanleiding van de expo over Guiette in het Maurice Verbaet Art Center schreef Dennis een korte beschouwing over Guiette in 1oo% EXPO.

Klik op de titel voor de volledige tekst  

Wendbaar en weerbaar // Adinda Van Geystelen & Johan Pas over kunst en stedelijkheid

PollekeCollega's, Interview, Maatschappelijk, Over het muurtje

In de Antwerpse kunstwereld zijn nieuwe mensen aan het roer gekomen van twee belangrijke instellingen. Adinda Van Geystelen neemt de leiding op zich van Kunsthal Extra City, de kunsthal voor hedendaagse kunst in het volkse centrum van Berchem. Johan Pas treedt in oktober aan als hoofd van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, een kunstschool met een geschiedenis van meer dan 350 jaar. Beiden willen met hun instelling een nieuwe dynamiek op gang brengen. Samen met Guido Van den Bogaert peilde Ewald in een dubbelinterview naar hun visie op vernieuwing en op kunst en cultuur in een hedendaagse stedelijke context

>> Klik op de titel voor het interview 

Connectie

PollekeColumn

Een gloeiende spleet schroeide de randen van de gordijnen en beloofde een dag zoals er dit jaar al meer dan gemiddeld geweest zijn. Aan de andere kant van zorgeloze uren stond de zon zich op te warmen voor een nieuwe tocht naar het zenit van haar jaarlijkse roem. Het slimme toestel dat mij voor dit lichtfeest had gewekt, serveerde meteen de niet onaangename orde van de dag. En de berichten die zich in het holst van mijn slaap hadden opgestapeld tot digitaal ontbijt. Een van hen bleek een uitnodiging. Van een jongedame. Of ik me met haar wilde connecteren. Het woord knetterde alvast als een haardvuur.

>> Lees hier de tekst (in de reeks ‘Woord verklaard’, 1oo% EXPO) 

Wandelboulevard

PollekeColumn

Binnen de onneembare vesting van de tijd ademt de stad de jaren in en uit. Zij bouwt, zij breekt af, herbouwt om andermaal te slopen, te herrijzen, haar tentakels te spreiden – op het ritme van voortschrijdend inzicht graaft en stapelt zij zichzelf een bestaan; zij is een bouwput waarin de geschiedenis steen voor steen wordt opgehoogd. >> Lees de tekst (uit de reeks ‘Woord verklaard,’ 1oo% EXPO).

Herbronnen in Achterbos // Jakob Smits

PollekeAankondiging, Over kunstenaars

In de omgeving van Mol bracht Jakob Smits de geestesadel van het harde boerenleven tot uitdrukking. In zijn tekeningen en schilderijen documenteerde hij een zogenaamd eenvoudige bestaansvorm die bedreigd werd door de overal oprukkende modernisering. Smits’ boodschap was voedsel voor de ziel voor een schare jonge kunstenaars uit binnen- en buitenland.

>> Lees het artikel.

Toon Tersas

PollekeBeschouwing, Over kunstenaars

Toon Tersas (Antoon Keersmaekers) was de zoon van een drukker en dat zou de wereld geweten hebben. De fascinatie voor lettertypes, kalligrafie, vormgeving en boekdrukkunst zou de van taal bezeten woordkunstenaar nooit loslaten. Voor de overzichtstentoonstelling van zijn oeuvre in ’t Kristallijn in Mol schreef Dennis een korte beschouwing over een kunstenaar die er niet voor terugdeinsde zijn worsteling met het dagelijkse bestaan te verheffen tot het onderwerp van zijn werk.

>> Lees het artikel.

>> Externe link

Erfgoed

PollekeColumn

Of het om een nieuwe trui ging of de art-decoluster van een grootmoeder, zorgzaamheid was mijn erfdeel. Zoals later ook voor de gebeitelde en geboetseerde nalatenschap van de te vroeg overleden vader. Zijn beeldhouwwerken zijn mijn eigen kleine patrimonium, mijn vaderlijk erfgoed in hout, steen en brons, mijn afstamming die ik heb te beheren. En te eren.

>> Lees de tekst (uit de reeks ‘Woord verklaard,’ 1oo% EXPO).

Onwankelbaar geloof in de visuele dialoog // Kunstenaarsinitiatief Voorkamer

PollekeInterview, Maatschappelijk, Over het muurtje

Het Lierse kunstenaarsinitiatief Voorkamer wil via visuele ervaringen een duurzame band creëren tussen kunstenaars, curatoren en bezoekers. Net die duurzaamheid komt door de actuele besparingen in het kunstenveld onder druk te staan. Wordt de viering van het twintigjarig bestaan de laatste show van Voorkamer? Naar aanleiding van de de expo De laatste show sprak Ewald voor 1oo% EXPO met initiatiefnemers Peter Morrens en Rik De Boe.

>> Lees dit artikel.

Music-Hall

PollekeLezing, Modernisme

In april 1916 debuteerde Paul van Ostaijen met de bundel Music-Hall, een eerste poging om de stad – en daarmee meteen ook de moderne tijd – te introduceren in een Vlaamse cultuur. Die had zich tot dusver, onder invloed van de Vlaamse Beweging, vooral toegespitst op een ietwat romantisch cultiveren van de zogenaamd door de moderniteit onaangeroerde moedergrond. In de marge van de tentoonstelling die door het Paul van Ostaijengenootschap werd georganiseerd om de honderdste verjaardag van deze introductie te vieren, gaf Dennis op 7 mei 2o16 een lezing in boekhandel en antiquariaat De Slegte in Antwerpen. >> Beluister de lezing.

Dagdagelijkse worstelingen // Het oeuvre van Felix De Boeck in tekeningen

PollekeInterview, Over kunstenaars

Felix De Boeck (1898-1995) was een van de weinigen die de verworvenheden van de geometrische abstractie wist te verzoenen met het figuratieve. Met de gevoeligheid van zijn thema’s ook. En met zijn mystieke aard. Tekenen was daarbij van cruciaal belang. Over het belang van de tekeningen in het oeuvre van De Boeck ging Ewald voor 1oo% EXPO in gesprek Sergio Servellón, directeur van het museum FeliXart in Drogenbos: ‘Je kan het repetitieve, het seriële in de schilderijen van De Boeck alleen verstaan vanuit zijn tekeningen.’

>> Lees het artikel